Şimuni ve Hurmüz Diril'e ne oldu?

Arat Barış

Şimuni ve Hurmüz Diril, Şırnak’ın Beytüşşebap ilçesine bağlı Mehre (Kovankaya) köyünde 8 Ocak’ta kayboldu. Çiftin oğulları Kemal Diril, annesi Şimuni Diril’in cansız bedenini 20 Mart’ta köylerine 10 dakikalık yürüyüş mesafesinde tesadüfen buldu. Hurmüz Diril’in akıbeti ise hâlâ bilinmiyor.

Diril ailesi ve Mehre köyü sakinleri 1980’lerin sonunda yaşanan zorulunlu köy boşaltmalarını yaşadı. 1989 yılında köyleri boşaltılan Diril ailesi, İstanbul’a taşındı ancak 1992’de köye geri döndüler. Ne var ki köylerinde ancak 2 yıl kalabildiler.

1994’te doğdukları toprakları bir kere daha terk etmek zorunda kalan Diril çifti 1995’te yeniden İstanbul’a geldiler.

16 yıl sonra, 2011’de köylerine geri dönmeleri konusunda bir sorun kalmayınca yeniden Şırnak’ın yolunu tuttu Diril çifti.

Döndüklerinde gördükleri manzara bir yıkıntıdan ibaretti. Diril çifti uzun uğraşlar sonunda köyde yerleşik kalabilecekleri bir hayat kurdular.

2020’nin 8 Ocak’ında ise aile üyelerinin Şimuni ve Hurmüz Diril ile iletişimi kesildi. Çiften haber alamayan çocukları yetkililere haber verdi.

İFADE AÇIKTA KALDI

Şimuni ve Hurmüz Diril’den başka köyde yalnızca Apro Diril isimli komşuları vardı. O da ifadesinde Dirillerin PKK tarafından kaçırıldıklarını söyledi. Fakat, sonradan bu ifade açıkta kaldı.

Diril çiftinin kaybolması sonrası ortaya atılan iddiaları, arama çalışmalarındaki aksaklıkları, dosyadaki gizlilik kararını ve merak edilen birçok şeyi Dirillerin kızı Gülcan Diril Gazete Davul için yanıtladı.

Arama çalışmaları ne aşamada, etkin bir çalışmanın yapıldığını düşünüyor musunuz?

Gülcan Diril: Her ne kadar köyün içinde son dört aydır fiili bir arama yapılmasa da görüşmelerimizde aramaların devam edildiği, önceliklerinin babamızın bulunması olduğu belirtildi. Bu güzel bir yaklaşım fakat biz halen somut bir bilgiye, etkin bir aramaya tanık olmadık. Köyün konumunun arama çalışmalarını engelleyen bir zorluk gibi gösterilmesini artık anlamak istemiyoruz. Çünkü Kovankaya Köyü, Türkiye Cumhuriyeti’nin bir parçası ve bizler de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşıyız. Vatandaş olarak nasıl ki bizler görevimizi yerine getiriyoruz, aynı şekilde Türkiye Cumhuriyeti’nin de bize karşı sorumlulukları var. Herkes Avrupa’da rahat bir hayat sürmek isterken annem ve babam kendi topraklarında yaşamayı, emeklerini, birikimlerini bu topraklara vermeyi tercih ettiler. Bunun karşılığı “sahipsizlik” olmamalı.

G.D.: Anneniz ve babanız 11 Ocak’ta kayboldu. O tarihten bugüne soruşturmada gördüğünüz aksaklıklar neler?

Gülcan Diril: Annem ve babam için kaybolma kelimesinin kullanılmasından rahatsızlık duyduğumu belirtmek isterim. Bu bir kaybolma değil, bir alıkonulma, kaçırılma ve belki bir komplo aracılığı ile tuzağa düşürme diyebilirim. Annem, babam kaybolacak insanlar değildi. Ne zaman nereye ayaklarını basacaklarını çok iyi bilen, aklı selim iki insandı. 11 Ocak tarihi de tamamen görgü tanığının ki artık bir şüpheli kendisi, onun yalan ifadesi doğrultusunda belirtilen tarihtir. Annemle son konuşma 7 Ocak akşamı oluyor ve bir daha haber alamıyoruz. Oysa annem her sabah hasta oğlunu arar, ilaçlarını alıp almadığını sorardı. Hepimizi mutlaka arardı, ama 8 Ocak’tan itibaren ne annemden telefon geldi ne de biz kendilerine ulaşabildik. 16 Ocak’ta yapılan ilk aramanın daha etkili ve geniş çaplı olmasını beklerdik, fakat hava şartları “bahane” edildi. Oysa aramalara biz kendimiz de katılıyorduk. Şüpheli Apro Diril’in beyanları ve yanlış yönlendirmeleri sebebi ile aramaların bu kadar kısa tutulmuş olduğu görüşündeyim. 28 Nisan’da yapılan aramalar daha geniş çaplıydı. Yine 20 Mart’ta annemizi bulduğumuzda, biz talep etmeden kısa süre içerisinde kadavra köpekleri ile bir arama yapılmasını beklerdik. Ama bunların hiçbiri olmadı ya da eksik kaldı.

G.D.: Bu süreçte baskı yapan oldu mu? Herhangi bir tehdit aldınız mı arama çalışmalarının durdurulması hususunda, veya başka bir konuda?

Gülcan Diril: Görünürde bir baskı yok , herhangi bir tehdit de almadık. Fakat, aramaların bu denli yavaş olması, annemizi bile bizim bulmuş olmamız, böyle bir travmaya maruz bırakılmış olmamız. İster istemez engellemek isteyen veya engelleme çabasına girmiş olan var mıdır diye düşündürüyor insanı. En acısı, Apro Diril’in tüm gerçekleri bilmesi ama yalan beyanları yüzünden babamızı bulamıyor olmamız.

Sürekli ismi geçen Apro Diril kimdir?

Gülcan Diril: Apro Diril, annemin halasının, babamın ise dayısının oğludur, yani öz kuzenler. Son dört senedir gerilen, son iki senedir de tamamen kopuk ilişkileri olan, varlığı sadece komşu olarak kalmış biri.

Soruşturma hukuki olarak hangi aşamada? Annenizi öldürenlerin hukuk önünde hesap vereceğine inanıyor musunuz?

Gülcan Diril: Hukuksal sürecin de yavaş ilerlediğini görüyoruz. Sürecin başından itibaren iki defa savcı değişmekle beraber bu üçüncü savcı değişikliği. Yeni savcı görevine henüz başladı. Değişim nedeni staj mı, coğrafi konum mudur, yoksa gerçekten bizim dava dosyası süreciyle mi alakalı bilemiyoruz. İlerleyen zamanda, bizim için yapılan çalışmalardan anlayacağız bunu.

Annemin otopsi raporu bize henüz ulaşmadı. Adli tıp raporu henüz netleşmemekle beraber krimal bir olay olduğundan, sürecin çalışmalara bağlı olarak zaman alabileceği konusunda aile avukatımız tarafından bilgilendirildik.

Bu noktada aile avukatlarımıza güveniyor, ellerinden gelenin en iyisini yapmaya çalıştıklarını görüyoruz. Her ne kadar ülkemizde mumla aranan bir şey haline gelmiş ise de adaletin yerini bulacağına inanıyoruz. Yeter ki yetkililer ellerini vicdanlarına koysunlar. Bizim yerimizde kendileri de olabilirdi.

Ebeveynlerinizin kaybolmasından yalnızca 6 gün önce Dersim’de 21 yaşındaki üniversite öğrencisi Gülistan Doku kayboldu. Gülistan Doku için görünür bir kamuoyu desteği oluştu. Herkes Gülistan’ın sesi olmak için elinden geleni yapıyor. Aynı şey Şimuni ve Hurmüz Diril çifti için söz konusu olmadı. Aile bireylerinin dışında çok az kişi bu olayın takipçisi oldu. Siz bu sessizliği neye bağlıyorsunuz? Yeterince kamuoyu desteğinin olmaması 1915’ten devralınan, daha öncesine de uzanan inanç ve kimlik düşmanlığından kaynaklı olabilir mi?

Gülcan Diril: Bu sessizliği hem etnik kimliğimize hem de bulunduğumuz coğrafyaya bağlıyorum. Ölümler bu coğrafyada çok basit, çok sıradan, hele ki bu etnik kimliğe sahipseniz daha da ölümü hak ediyor ve umursanmıyorsunuz. Oysa herkes özünde biriciktir, tektir. Herkes kendine, sevdiklerine kıymetlidir. Bu bakımdan sessizlik de çok yaralayıcı.

Kendi imkânlarınızla annenizin cansız bedenine ulaştınız. Sonrasında şu ağıtı yakmıştınız: “Gül ekmekten, ağaç dikmekten, ekmeğimizi bölüşmekten başka ne zararımız vardı size bu ülkede, nasıl kıydınız anneme?” Sizce kim veya kimler annenizi ve babanızı kaçırdı? Annenizi öldürdü?

Gülcan Diril: Bunu kimin veya kimlerin neden yaptığını bilmiyoruz. Acımız ayrı şokumuz ayrı. Acı ve özlem sürekli yer değiştiriyor.

Son olarak bize ebeveynlerinizden bahseder misiniz biraz. Şimuni Diril ile Hurmüz Diril nasıl insanlardı. Bir evlat olarak Diril çiftini anlatır mısınız?

Gülcan Diril: Annem çok neşeli bir kadındı. Çok fazla yıpranmışlığı, acıları, kederi vardı ama hiçbirini bize yansıtmazdı. Biz, neşeli, akıllı, çalışkan ve çok düşünceli halini görmeyi ve yaşamayı tercih ettik. Kimseye muhtaç etmezdi kendini, babama bile. Her şeyin üstesinden gelebilen biriydi. Çocuklarına ve torunlarına, kardeşlerine, sevdiği arkadaşlarına düşkündü. Herkesin yardımına koşan biriydi. Okusa kesin doktor olurdu çünkü çok cesaretliydi ve insanların iyi olmasını isterdi. Sadece insanlar da değil, hayvanlar, çiçekler… Sanırım dört sene önceydi, köydeki eşek kurdun saldırısına uğramıştı. Arka bacağında derin bir yara ve kanama vardı, acı çekmemesi için vurulması gerektiğini düşündü babam. Fakat, annem onu iyileştirebileceğine inandı ve iyileştirdi. En güzel çiçekler annemin saksılarında yetişirdi, renk ayırmadan severdi hepsini.

Babam fazla sessiz bir adamdı, bu yüzden sesinin çıkmadığı yerde, haksızlıklara tahammül edemeyen annem ses olurdu ona. Çok dolu, çok birikimli bir adamdı, aynı zamanda esprili biriydi. Konuşurken kelimelerini seçerdi. Bu yüzden yavaş konuşurdu. Biraz dinleseniz yaşayan bir tarih olduğunu, okunacak bir kitap kadar zeki olduğunu anlardınız. Olaylara farklı pencerelerden bakıp geleceği iyi görebilen biriydi. Çalışmaya aşık bir adamdı, özellikle bu topraklara ve bu köye. Emekli olur olmaz kendini köye attı. Dedelerimizin yaşadıkları dönemlerden bugüne yedi defa yıkılan bir köyü yeniden onarmaya geldi. Evimizi annemle birlikte kendi elleriyle yaptılar. Daha sonra barış sürecinin başlamasıyla 2014-15’te çocuklarının, torunlarının gelip kendilerini ziyaret edebilecekleri, bizleri rahat ettirebilmek için büyük bir ev yaptırdı babam. Ziyaretlerimizde o kadar mutlu oluyordu ki, yolda gelirken defalarca arar, yola karşılamaya gelir, sevinçten ‘kırma’ ile bir el ateş ederdi havaya. Tüm emeklerini böylece bu köye adamış oldu. Babam çok kısmetsiz bir adamdı. Evini tebrik etmek yerine, hangi parayla yaptırdığı sorgulanıyordu ama kimse ne kadar çalıştığını görmek istemiyordu. Oturdukları evi yaptırdıkları günden beri hiçbir zaman huzur verilmedi kendilerine. Oysa 77 meyve ağacı, iki de gül ekmiş, ellerinde ne varsa bölmeyi, bölüştürmeyi seven insanlardı. Her durumda barıştan yana, barışçıl yollar arayan bu iki güzel insana nasıl kıyıldı?

Annemin, “Benim çocuklarım var, lütfen öldürmeyin” diye bağırdığını hissediyorum ve bu çığlıkları kalbime saplanıyor. Bir anne, anneanne, babaanne, bir baba, bir dede nasıl öldürülüp üzerleri sessizlikle örtülebilir?

Mantıksızlığın, haksızlığın verdiği acı, çekmiş oldukları fiziksel acının da üzerinde olduğunu iliklerime kadar hissedebiliyorum.

Annenizi nasıl bulduğunuzu anlatabilir misiniz?

Gülcan Diril: (Uzun bir sessizlik ve kısa bir ağlamanın ardından) Annem, ilk göz ağrısı büyük ağabeyim tarafından bir taşın üstünde vücut bütünlüğü bozulmuş şekilde bulundu. Annemiz eksikti, yarımdı, canı acıtılmıştı… Daha sonra elbiselerini teker teker derenin içinden ayrı zamanlarda bulduk.

AİLENİN İLK KAYIP VAKASI DEĞİL

Ailenin başına gelen ilk kayıp vakası bu değil. Diril ailesi daha önce de böylesi bir kayıp vakasıyla sarsılmış.

1994 yılında 12 yaşında olan İlyas Diril ve 16 yaşında olan Zeki Diril’den gözaltına alındıktan sonra bir daha haber alınamamış. Kayıp iki çocuğun hikâyesi, Cumartesi Anneleri’nin 628. haftasında da kamuoyuyla paylaşılmıştı. Bugün kendisinden haber alınamayan Hürmüz Diril de Cumartesi Anneleriyle birlikte Galatasaray Meydanı’nda kayıpların izini sürmüştü.

Cumartesi Anneleri, İlyas ve Zeki Diril’in, 1989’da köyleri boşaltılınca İstanbul’a taşındığını, daha sonra eve dönmek üzere 2 Mayıs 1994’te İstanbul’dan Şırnak’a doğru giderken gözaltına alındıklarını ve ardından kendilerinden haber alınamadığını duyurmuştu.

AİHM TÜRKİYE’Yİ MAHKUM ETMİŞTİ

Her iki çocuk için başlatılan soruşturma takipsizlikle sonuçlanacaktı. İç hukuk yolları tükenince, Zeki Diril’in ailesi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvurmuş ve Zeki Diril’in kaybolmasından devletin sorumlu olduğuna karar vererek Türkiye’yi oybirliği ile mahkûm etmişti.

Her iki olayın birbiriyle bağlantısı var mı, yok mu belli değil. Ancak bilinen bir şey var ki, yüzyıllardır Keldani kültüründen yükselen ağıtın devam ettiği, bunca acıya ve haksızlığa rağmen çığlıklarının çok az kulağa ses olduğu.