Sam Cabral – BBC Washington
Elon Musk, Emmanuel Macron’dan “çok etkilenmiÅŸ”. Narendra Modi’nin “hayranı” sayılabilirmiÅŸ, Tayyip ErdoÄŸan, “Yatırımlarını Türkiye’ye yap” demiÅŸ.
Son zamanlarda ABD’yi ziyaret eden bir dizi dünya lideri, Beyaz Saray tarafından davet edilenler de dahil, programlarına Elon Musk ile görüşmeyi de ekliyorlar.
Tesla, Space X ve X’in sahibi Musk, dünyanın en zengin insanı.
Bu yıl Fransa, İtalya, Hindistan, Güney Kore liderleriyle görüştü, son bir hafta içerisinde bu listeye Türkiye ve İsrail liderleri de eklendi.
Ama bütün dünya liderleri nezdinde bu kadar raÄŸbette olan multi-milyarderin arası bir tek ABD’deki Biden yönetimiyle iyi deÄŸil.
Her konuda aykırı görüşlerini sakınmadan açıklayan Musk, hassas jeopolitik konularda bile fikir yürütürken, ABD yönetiminin, Musk’ın gücü ve etkisinin boyutlarına dair sıkıntısı da büyüyor.
Musk’la neler konuÅŸtular?
Bazı dünya liderleri, elektrikli otomobil Tesla’nın yeni bir fabrikasının ülkelerinde kurulmasını kimi de SpaceX Starlink uydusunun internet hizmetleri için altyapı yatırımlarını gündeme getirdi.
ÖrneÄŸin Türkiye CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan, Türkiye’nin uzay programı kapsamında atılan ve atılacak adımlarda SpaceX ile iÅŸbirliÄŸi imkanlarının doÄŸabileceÄŸini belirtti, ayrıca Musk’a, elektrikli araç ÅŸirketinin yedinci fabrikasını Türkiye’de kurması çaÄŸrısı yaptı.
Musk’la görüşen dünya liderlerinin gündeminde eski adı Twitter olan X sosyal medya platformunun durumu ve yapay zeka konuları da vardı.
Fransa CumhurbaÅŸkanı Macron da ülkesinde dev bir yeni Tesla fabrikası kurulması arzusuyla geçen Aralık ayından bu yana Musk’ın gönlünü fethetmeye çalışıyor. Benzer teklifler Haziran ayında Musk ile görüşen Ä°talya BaÅŸbakanı Giorgia Meloni tarafından da dile getirildi.

Macron Musk ile geçen Aralık ayından bu yana üç kez biraraya geldi
Ä°srail BaÅŸbakanı Binyamin Netanyahu’nun Musk ile Pazartesi günü özel olarak California’ya giderek yaptığı görüşmenin, bir Yahudi hak örgütü (Anti-Defamation League) ile Musk arasında yaÅŸanan gerginliÄŸin sürdüğü bir ortamda yapıldığını hatırlamak faydalı olur.
ABD’deki Hakaret ile Mücadele BirliÄŸi adlı bu Yahudi örgütü ve diÄŸer bazı gruplar, Musk’ın sosyal medya platformu Twitter’ı (yeni adıyla X) satın alıp kontrol kurallarını deÄŸiÅŸtirmesinden bu yana platformdaki nefret içeriÄŸinde büyük artış görüldüğüne iÅŸaret eden veriler yayınlamışlardı.
Sosyal medyadaki eski paylaşımlarında Musk’ın “dehası ve insanlık üzerindeki etkisine” hayran olduÄŸunu yazan Netanyahu, son görüşmede milyarderi, ifade özgürlüğünü korumak ile nefret söylemini cezalandırmak arasında “bir denge bulmaya” çağırdı.
Hindistan BaÅŸbakanı Narendra Modi ile Haziran ayındaki görüşmesinde de benzer bir ÅŸey gündeme gelmiÅŸti. Hindistan hükümeti, eski Twitter yöneticisi Jack Dorsey’in iddiasına göre, eÄŸer bazı içerikleri kaldırmazsa platforma eriÅŸimi kapatmakla tehdit etmiÅŸti.
Musk öncesi dönemde şirket bu tür taleplere direnmeyi büyük ölçüde başarmıştı ama Musk böyle yapamayacağını söyledi.
Modi ile görüştükten sonra “EÄŸer yerel hükümetlerin yasalarına uymazsak kapatılırız. Onun için yapabileceÄŸimiz ÅŸey her ülkenin yasalarına sıkı sıkıya uymak. Bunun dışına çıkamayız, çıkarsak kapatılırız ya da çalışanlarımız tutuklanır” diye konuÅŸtu.

Musk, Hindistan Başbakanı Modi ile Haziran ayında görüşmüştü
Musk’ın artan siyasi ağırlığı ve yol açtığı rahatsızlık
Dünya liderleriyle görüşmelerin çoğu görünüşte Musk ile kurulacak ticari ilişkiler ile bağlantılı görünse de, X patronunun küresel jeo-politik bağlamında giderek daha büyük etki sahibi olduğu ve bunu giderek daha çok kullandığı da bir gerçek.
Güney Afrika doÄŸumlu ABD vatandaşı Musk’ın son zamanlarda bu tür konularda yaptığı açıklamalar bazı çevrelerce Amerika’nın ve genel olarak Batı’nın çıkarlarına aykırı bulundu.
Geçen hafta Çin’den ayrı bir yönetim yapısına sahip Tayvan’ı “Hawaii ya da ona benzer bir yer gibi. Çin’in ayrılmaz bir parçası olup keyfi bir ÅŸekilde ayrı duran” bir yer olarak tarif ettiÄŸi sözleri Tayvan yönetiminin öfkeli tepkisine yol açtı.
Tayvan DışiÅŸleri Bakanı Joseph Wu X’de paylaÅŸtığı mesajında “Umarım Elon Musk Çin Halk Cumhuriyeti’nden, halkına X platformunu açmasını da isteyebilmiÅŸtir. Belki de X’in Çin’de yasaklanmasının iyi bir politika olduÄŸunu düşünüyordur, tıpkı Ukrayna’nın Rusya’ya karşı saldırısını engellemek için Starlink’i kestiÄŸi gibi” dedi.
Bahsedilen Starlink iddiası, yani Musk’ın, Ukrayna’nın Kırım’da Rus donanmasına karşı gizli bir saldırı yürütmesini engellemek için mühendislerine Starlink uydu baÄŸlantısını kesmeleri için gizlice talimat verdiÄŸi suçlaması ABD müttefiklerini endiÅŸelendirdi ama iddianın kaynağı olan yazar Walter Isaacson sonradan geri adım atarak aslında Kırım’ın hiçbir zaman Starlink kapsam alanında bulunmadığını söyledi.
Musk ve Isaacson BBC’nin bu konuda sorularını yanıtlamadılar.

Musk’ın ABD yönetimi ile arasındaki mesafe son yıllarda giderek büyüdü
Musk’ın geçen yıl Ukrayna konusunda tweetlediÄŸi “barış önerileri” de bir baÅŸka tartışma konusu. Öneriler Ukraynalı bir diplomat tarafından “Acaba Ruslar tarafından ‘hacklendi’ mi?” sorusuyla karşılanmıştı.
Bunun hemen ardından Ä°ngiliz siyaset bilimci Ian Bremmer’in X’de paylaÅŸtığı iddiası yankı yarattı:
“Elon Musk bana Ukrayna ile ilgili olarak doÄŸrudan doÄŸruya Putin ve Kremlin ile görüştüğünü söyledi. Ayrıca Kremlin’in kırmızı çizgilerinin ne olduÄŸunu da anlattı.”
Musk bu iddiayı yalanladı ama Bremmer ısrarlıydı:
“Musk’a uzun zamandır ÅŸahsına münhasır ve dünyayı deÄŸiÅŸtiren bir giriÅŸimci olarak hayranlık besledim ve bunu açıkça ifade de ettim. Ama jeopolitik uzmanı deÄŸil.”
Bunu izleyen hafta Musk’ın ABD ulusal güvenliÄŸi için bir tehdit olup olmadığı sorulduÄŸunda BaÅŸkan Biden, “BaÅŸka ülkelerle iÅŸbirliÄŸi ve/veya teknik iliÅŸkilerine bakmak faydalı olabilir” cevabını verdi.
Bu gerilimlerden sonra ÅŸu sıralar Beyaz Saray elektrikli otomobil sanayi konuÅŸulurken Tesla’dan bahsetmemeye çalışıyor. Musk ise internette Demokratlarla uÄŸraşıp, artık bu partiyi destekleyemeyeceÄŸini söyleyerek Cumhuriyetçi baÅŸkanlık adaylarıyla flört ediyor.
Musk’ın deÄŸiÅŸen imajı

Musk, Erdoğan ile görüşmesine oğlunu da götürdü
Tesla ve SpaceX’in inanılmaz baÅŸarısı kamuoyu nezdinde Musk’ın dahi bir giriÅŸimci olduÄŸu imajı yaratmıştı.
Fakat Musk’ın son yıllarda büyüyen serveti ve siyasi evrimi, kısmen de X platformundaki paylaşımlarının yarattığı trol kiÅŸiliÄŸi görüntüsü ile kamuoyundaki imajında da bir bölünmeye yol açtı.
Musk’ın biyografisini yazan Ashlee Vance “Aslında her zaman kendi görüşlerinden emin olan ve bunları cesurca savunan biriydi. Politika hakkında iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi gibi konular dışında pek konuÅŸmazdı” diyor ama Musk’ın 2017-18’den bu yana kendisinin karikatürü haline gelmeye baÅŸladığını düşünüyor:
“Aklına ne gelirse söylüyor. Ä°nsanları sebepsiz yere uzaklaÅŸtırıyor. Åžirketleri gerçekten baÅŸarılıyken adeta kendi kendini sabote ediyor.”
New York Times gazetesinin eski teknoloji yazarı ve Silikon Vadisi’nin bir siyasi güç olarak ortaya çıkışıyla ilgili bir kitabın (Know-It-Alls: The Rise of Silicon Valley as a Political Powerhouse and Social Wrecking Ball) yazarı Noam Cohen daha farklı düşünüyor.
Musk’ın hırsı ve vizyonuyla iÅŸ dünyasında kazandığı aşırı baÅŸarının yanı sıra “hükümet benzeri” bir güce dönüştüğünü söylüyor.
Ona göre Musk büyük fabrikalar, onbinlerce çalışan ve deÄŸerli ürünlerden oluÅŸan “fiziksel” gücüyle bilginin nasıl yayıldığını denetleyen “dijital” gücü birleÅŸtirdi. Bu, Mark Zuckerberg ya da Jeff Bezos gibi diÄŸer teknoloji devlerinin yapamadığı bir ÅŸeydi.
Cohen “EÄŸer Twitter’ı satın almasaydı bugün Musk’ı konuÅŸur muyduk?” diye soruyor. “Sadece çokuluslu bir ÅŸirket olsaydı ve Çin’de fabrika açmak isteseydi, Çin’le görüşmesi hiç yadırganmazdı” diye ekliyor.
Ama o da Musk’ın Silikon Vadisi’ndeki benzerlerinin hatalarının çoÄŸuna düştüğünü düşünüyor.
“Bu hırs ile, zekanın en önemli ÅŸey olduÄŸu ve dünyayı en zeki insanların yönetmesi gerektiÄŸini düşünen basit bir kafa yapısının birleÅŸimi. Dünyayı böyle görüyorlar.”
Cohen’e göre Musk ve onun gibi “seçilmemiÅŸ” devlerin jeopolitik sonuçlar yaratacak kararlar alabilmesi, servetin tekelleÅŸmesi ve zayıflayan demokrasi konusunda bize birer uyarı olmalı.
BBC